Rozdział środków centralnych według faktycznych potrzeb

Formuła klasycznego podziału na gminy miejskie i wiejskie dawno się wyczerpała. Najbogatsze gminy w Polsce to najczęściej gminy wiejskie: Kleszczów, pod Warszawą – Lesznowola. Pomimo tego gminy te korzystają z niektórych przywilejów finansowych np. z tak zwanej „wagi wiejskiej” przy wyliczaniu subwencji oświatowej. Wśród gmin najbiedniejszych również jest najwięcej gmin wiejskich, dla których pomoc być może jest niewystarczająca. Wiele innych gmin borykających się z wyzwaniami finansowymi, małymi szkołami lub gwałtownie rosnącymi potrzebami są przez system niezauważone.

Większość systemów podziału środków budżetowych, założeń konkursów o środki unijne i inne granty, najczęściej bierze pod uwagę potrzeby przeciętnej (typowej) gminy miejskiej/wiejskiej/miasta. Samorządy znajdujące się na marginesie „standardu”, miewały trudności nawet z odnalezieniem programów wsparcia które odpowiadałby ich potrzebom. Na przykład kryteria konkursu na rozbudowę infrastruktury oświatowej, w ramach RPO jednego z województw,  nie uwzględniały wskaźnika napełnienia/przepełnienia szkół, przewidywanej demografii w grupie faktycznych beneficjentów (uczniów), co wydaje się podstawowym założeniem przy nowych obiektach szkolnych.

Duża część JST zmaga się z problemem starzejącej się populacji, kurczących się wpływów podatkowych, zapaści gospodarczej. Z drugiej strony miejscowości o najmłodszej średniej wieku mieszkańców też stoją przed wyzwaniem zbilansowania wydatków oświatowych, rozbudowy infrastruktury oświatowej co paradoksalnie stawia te gminy również w sytuacji niezwykle trudnej. Dotychczasowy system słabo uwzględnia te zróżnicowane potrzeby, zostawiając gminy same na polu wyzwań demograficznych.

 

Proponowana zmiana: Umieszczenie w mechanizmach rozdziału środków centralnych (np. rezerwa ogólna i jej poszczególne części) „wskaźnika obciążenia demograficznego” który mierząc ilość potencjalnej siły roboczej (osób pracujących) do osób przed i po wieku aktywności zawodowej, ułatwi bardziej sprawiedliwy rozdział subwencji. Wielkość przyznanych środków może być korygowana o wskaźnik poziomu bezrobocia i wskaźnik G.

Korzyści: Wskaźnik obciążenia demograficznego wydaje się bardziej sprawiedliwy społecznie i odpowiada na bieżące wyzwania demograficzne. Byłby swoistym programem 500+ lub Senior+ dla JST. Pokazuje on nie tylko część dochodową gminy ale również ujawnia gminy które ponoszą większe wydatki na najmłodszych: przedszkola (prawie w całości finansowane wyłącznie z budżetu gminnego), szkoły, ośrodki sportu, ośrodki kultury itp. Wskaźnik będzie również preferował starzejące się społeczeństwa, które stoją przed nowymi wyzwaniami wspierania osób starszych, zapaści ekonomicznej, stagnacji.

Skip to content